tu jesteś:  Osadnicy Miejsca Cmentarze

Nieczynny cmentarz ewangelicko-augsburski

Karolew

Cmentarz w Karolewie znajdziemy w niewielkim zagajniku, tuż przy polnej drodze prowadzącej w stronę wsi Jasionna. Jego początki sięgają prawdopodobnie lat 20-tych XIX wieku. Co prawda Karolew założony został w 1844 roku, ale protestanci osiedlalli się w okolicach znacznie wcześniej. Nazwa kolonii pochodzi prawdopodobnie od imienia jej założyciela, właściciela dóbr nieborowskich – Karola Radziwiłła.

Obecny stan cmentarza jest efektem zorganizowanej w 2013 roku renowacji. Inicjatorką akcji prowadzonej przez mieszkańców wsi była sołtys Karolewa, pani Teresa Blus. Cmentarz oczyszczono, wydobyto spod ziemi przewrócone pomniki, ogrodzono metalowym płotem i oznaczono tabliczką informacyjną. Postawiono też wysoki, metalowy krzyż. Na terenie nekropolii zachowało się kilkadziesiąt nagrobków dawnych mieszkańców wsi (najstarszy z 1909 roku) oraz trzy nagrobki niemieckich żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej. Jeden z poległych, oficer Adolf Wissmann był dowódcą baterii pułku artylerii fortecznej.

Archiwalne zdjęcia cmentarza w Karolewie z Muzeum Bitwy nad Bzurą w Kutnie. Źródło: Wikipedia

Nagrobki cywilne mają zróżnicowaną formę, niespotykaną na innych wiejskich cmentarzach w regionie. Najciekawszy z pomników należy do małżeństwa Haug – Gerhardta i Rosalie z końca lat 30-tych XX wieku; ma postać pionowej tablicy zwieńczonej szerokim krzyżem. Jego charakterystycznym i nietypowym elementem jest wizerunek kamienia młyńskiego; wskazujący na profesję pochowanych. U podstawy nagrobka wypisane są słowa: Ruhet sanft in der Gruft bis euch der Erlöser ruft (w najprostszym tłumaczeniu: „Śpij spokojnie w grobie, aż wezwie cię Zbawiciel”). Po drugiej stronie płyty znajduje się jeden z najpopularniejszych tekstów epitafijnych: Schau her sterblicher betrachte mich ich lebte auch auf erden. Was du jetzt hist das war auch ich was ich bin wirst du warden („Spójrz na mnie śmiertelniku, ja też żyłem na ziemi. Ty jesteś czym ja byłem, ja jestem czym ty będziesz”).

Dość długie epitafia możemy zobaczyć też na innych pomnikach, głównie cytaty z Ewangelii. Nagrobki, mające postać pionowych stell wykonane są z piaskowca, betonu, polnych kamieni lub lastryko, niektóre opasane niską ramą. Na jednym z nagrobków inskrypcje zapisane są w języku polskim. Pierwotnie cmentarz ogrodzony był kamiennym parkanem i obsadzony kilkoma drzewami; w latach powojennych ogrodzenie rozebrano, a budulec wykorzystano między innymi do utwardzania dróg. Z wielu starych pomników wykonano nowe, część przerobiono na ostrzałki do narzędzi, inne po prostu rozbito.

Historii nie można cofnąć, ale można ją choć trochę naprawić – mówi Teresa Blus. Cmentarz w Karolewie to obecnie jedna z najciekawszych pamiątek po XIX-wiecznym osadnictwie protestanckim i jeden z najbardziej zadbanych wiejskich cmentarzy w województwie łódzkim. [2018]

Tomasz Bartos, Bo byli tu przed nami [w:] Łowiczanin.info (dostęp: 18 lutego 2015)

Wikipedia: Karolew (powiat łowicki) (dostęp: 9 lutego 2018)

Travelers' Map is loading...
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.
Zobacz inne Cmentarze
Tagi