Nieczynny kościół ewangelicko-augsburski

Dąbie

Pierwszy kościół ewangelicki w Dąbiu zaczęto wznosić w 1801 roku. Inicjatorem jego budowy był Johan Georg Hörning, pastor z Władysławowa, pełniący od 1800 roku opiekę duszpasterską nad mieszkańcami Dąbia. Kilka lat później, po erygowaniu parafii w Dąbiu, Hörning został jej stałym pastorem. Świątynia finansowana była zarówno przez mieszkańców miasteczka, jak i gospodarzy z okolicznych wsi. Rolę głównego budowniczego pełnił Johann Becker, majstrem ciesielskim był Peter Henning, a majstrem stolarskim – Andreas Neumann. Budowę zakończono w 1806 roku.

Kościół był murowany, miał 15 metrów długości i 9 metrów szerokości. Dach pokryto dachówką. Na wyposażeniu świątyni były organy z siedmioma głosami oraz 54 kilogramowy dzwon zawieszony wewnątrz budynku. W kościelnym inwentarzu znajdowały się 3 krzyże, po 4 lichtarze mosiężne i cynowe, 2 srebrne kielichy, obrusy ołtarzowe, chustki i cynowe salaterki.

Jak dokładnie wyglądał ów kościół – nie wiadomo. Encyklopedia Powszechna z 1861 roku wskazuje, że była to budowla murowana, piętrowa, z dwoma pawilonami, w kształcie pałacu, nader ozdobna. Wiadomo jednak, że w latach 60-tych świątynia była już mocno wysłużona, a jej stan techniczny pozastawiał wiele do życzenia. O remoncie i rozbudowie myślano już w latach 40-tych XIX wieku, za czasów pastora Alfreda von Modla. Zamierzeń nie zrealizowano z uwagi na brak jednomyślności w kwestii finansowania prac wśród mieszkańców – z jednej strony – Dąbia, a z drugiej – okolicznych kolonii.

Kościół odnowiono dopiero za czasów pastora Haberkanta, w 1876 roku. Wcześniej odkupiono też organy od parafii w Tomaszowie. Kolejnej renowacji kościoła dokonano w latach 1891-1897. Rozebrano wówczas wieżę kościelną, będącą w kiepskim stanie technicznym. W 1899 roku sprowadzono nowe organy firmy Walter z Guhrau (obecnie miejscowość Góra na Śląsku). Instrument poświęcono w czasie uroczystego nabożeństwa 10 grudnia 1899 roku, przy udziale proboszczów z Turku (Adolf Karl Schroeter) i Władysławowa (Ludwig Leopold Freymann).

Pierwsze trzy zdjęcia: kościół w Dąbiu w latach 80-tych XX wieku. Źródło: portal internetowy Gminy Dąbie. Ostatnie trzy: uroczystość poświęcenia kościoła przez polskokatolików (1962). Widać neogotycki ołtarz, ambonę, drewniane balustrady na emporach i posadzkę z płytek ułożonych w „szachownicę”. Źródło: Święcimy nowe kościoły [w:] Ilustrowany Tygodnik Katolicki Rodzina, nr 51-52, 1962 (fot. Janusz Kuruliszwili)

Strzelisty, neogotycki gmach, który możemy oglądać dzisiaj przy ulicy 1-go Maja jest efektem przebudowy dokonanej w latach 1904–1906. Prace pochłonęły około 12 000 rubli. Szczególną uwagę zwraca bogato zdobiony front kościoła. Nad drewnianymi drzwiami znajduje się portal zwieńczony trójkątną wimpergą, cztery ostrołukowe okna ozdobione witrażami (dwa większe okna rozlokowane po bokach), kilka blend oraz jeden okrągły otwór okienny, umieszczony w centralnej części elewacji. Narożniki na frontowej ścianie oraz na wieży zwieńczone są pinaklami i kwiatonami. Frontową ścianę wieńczy wieloboczna wieża przykryta spiczastym, blaszanym hełmem. Kościół jest otynkowany, posiada białą elewację i szary, dwuspadowy dach. Na każdym boku budynku znajdują się cztery wysokie ostrołukowe okna z witrażami.

Nowy budynek poświęcono 31 października 1906 roku, w stulecie istnienia parafii. Na uroczystym nabożeństwie obecny był Generalny Superintendent ks. Bp. Juliusz Bursche oraz księża z okolicznych parafii: August Gerhardt z Prażuch, Adolf Krempin z Turku, Richard Paschke z Koła, Leo May z Bełchatowa i Alexander Bierschenk z Sompolna. W 1926 roku w kościele zawieszono nowy dzwon firmy Schwabe z Białej, uruchomiony niecałe dwa lata później. W roku 1929 przeprowadzono pierwszą renowację świątyni.

Po II wojnie światowej parafia w Dąbiu straciła niemal wszystkich wiernych. Budynek kościoła wraz z pastorówką i budynkiem gospodarczym zostały przekazane Zgromadzeniu Sióstr Służebnic Jezusa w Eucharystii przybyłym w 1946 roku z Wileńszczyzny. Siostry prowadziły w Dąbiu dom dziecka.

W czasie remontu kościoła parafii św Mikołaja, poewangelicka świątynia była wykorzystywana na potrzeby mszy katolickich. W latach 1962–1965 budynek był dzierżawiony przez polskokatolików, którzy w Dąbiu założyli swoją parafię. W kolejnych latach kościół stał nieużytkowany; ostatecznie przeszedł w prywatne ręce. Nowy właściciel, pan Kazimierz Kruk, przeprowadził gruntowny remont obejmujący mury, podłogę i dach. Budynek został zabezpieczony przed dalszym niszczeniem, jednak wciąż pozostaje nieużytkowany. Całkowitemu odnowieniu poddano również elewację, dzięki czemu z zewnątrz prezentuje się bardzo okazale. [2015–2021]

Józef Stanisław Mujta, Miasto Dąbie w XIX i XX wieku, Konin 1998

Strona internetowa Towarzystwa Przyjaciół Miasta Dąbia (dostęp: 3 kwiet­nia 2015)

Ks. Waldemar Wunsz, Pracowitość, innowacyjność, wspólne życie [w:] Praca zbiorowa, Dąbie. Miasto wielu kultur, Warszawa 2020

Bartosz Kiełbasa, Powstawały kwitnące wsie… [w:] Praca zbiorowa, Dąbie. Miasto wielu kultur, Warszawa 2020

Zdzisław Lorek, Epizod polskokatolicki w Dąbiu [w:] Praca zbiorowa, Dąbie. Miasto wielu kultur, Warszawa 2020

Eduard Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeiden der Kalischen Diözese, Plauen 1937

Święcimy nowe kościoły [w:] Ilustrowany Tygodnik Katolicki Rodzina, nr 51-52, 1962

Encyklopedia Powszechna, Warszawa 1861, tom VI

Travelers' Map is loading...
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.
Zobacz inne Kościoły
Tagi