Kościół ewangelicko-augsburski pw. Dwunastu Apostołów Jezusa Chrystusa
Ozorków
W połowie XIX stulecia był to najbardziej okazały kościół ewangelicki w środkowej Polsce. Koszty realizacji znacznie przekroczyły zakładaną kwotę. Gdyby nie ofiarność jednego z najbogatszych parafian – Wilhelma Wernera – świątynia być może nie powstałaby w znanej nam formie.
Pierwszy kościół ewangelicki wzniesiono w Ozorkowie już w 1814 roku na trójkątnym placu we wschodniej części osady. Był to skromny, drewniany budynek zbudowany na planie prostokąta. Zaznaczony jest na pierwszym planie osady, sporządzonym w 1816 roku. Od samego początku świątynię traktowano jako „tymczasową”; już od 1821 roku rozpoczęto starania o wzniesienie nowej, murowanej budowli. W 1823 roku właściciel miasteczka, Ignacy Starzyński, wystosował pismo do Komisji Województwa Mazowieckiego z prośbą o pomoc w sfinansowaniu nowego budynku. Projekt architektoniczny murowanego kościoła, autorstwa Bonifacego Witkowskiego, przygotowany został w 1827 roku, jednak z uwagi na spór dotyczący finansowania budowy, nie doczekał się realizacji.
Po długich staraniach
Budowę obecnego, murowanego kościoła rozpoczęto dopiero w 1840 roku. Autorem projektu był Piotr Frydrych. Koszt budowy opiewał na ogromną sumę 78 540 złotych, której parafia nie była w stanie pokryć. W 1841 roku udało się zebrać jedynie 24 tysiące złotych. Pomocy szukano wszędzie, jednak ani car Mikołaj I, ani nowy właściciel Ozorkowa – Feliks Łubieński, nie byli zainteresowani wsparciem tego przedsięwzięcia. Z pomocą pośpieszył wówczas jeden z najzamożniejszych parafian – Christian Wilhelm Werner, który pokrył resztę kosztów budowy (przy czym ostateczny koszt wyniósł aż 120 tysięcy złotych).
Architektura
Uroczystego poświęcenia kościoła dokonał ks. Superintendent Modl w dniu 9 października 1842 roku. Był to w owym czasie jeden z najbardziej okazałych protestanckich budynków kościelnych na ziemiach polskich. Wzniesiony został na planie prostokąta, w stylu późnoklasycystycznym. Fasada ozdobiona jest wysokim portykiem wspartym na czterech korynckich kolumnach i zwieńczona trójkątnym frontonem. Na narożach budynku znajdują się pseudoryzality, nieznacznie wybijające się ponad linię dachu. Na szczycie każdego z nich stoją rzeźby trzech apostołów – w sumie jest ich dwunastu. Dach przykryty jest kopułą pokrytą cynkową blachą i zwieńczoną latarnią z wysokim krzyżem. Wnętrze świątyni za pomocą rzędu jońskich kolumn podzielone jest na trzy nawy. Nad nawami znajdują się dwupiętrowe, drewniane empory. Zabytkową wartość posiada również chrzcielnica i krucyfiks z XIX wieku oraz wiszący w głównym ołtarzu obraz przedstawiający Chrystusa i apostołów.
W latach 80-tych XIX wieku, dzięki finansowemu wsparciu Henryka Schlössera odnowiono wnętrza kościoła oraz wybudowano nową, murowaną dzwonnicę, do dziś stojącą na swoim miejscu. Wcześniejsza, drewniana dzwonnica pamiętała jeszcze czasy pierwszego ozorkowskiego kościółka. Najmniejszy z jej dzwonów, zwany szkolnym, przeniesiono później na cmentarz. Również figury dwunastu apostołów stojące na narożnych ryzalitach kościoła są świadectwem ofiarności Schlössera. We wnętrzach świątyni możemy oglądać dwie tablice pamiątkowe poświęcone dwóm najbardziej zasłużonym dla kościoła parafianom – Christianowi Wilhelmowi Wernerowi i właśnie Henrykowi Schlösserowi. W 1913 roku w kościele rozpoczęto prace renowacyjne, kierowane przez przybyłego do Ozorkowa w tym samym roku – pastora Adolfa Henryka Rondthalera. Koszty w całości pokryła wdowa po Karolu Scheiblerze – Anna.
W XX wieku
Wydarzenia dwóch wojen światowych odcisnęły piętno na ozorkowskiej świątyni. W 1918 roku żołnierze niemieccy wdarli się do kościoła i zagrabili organy. Po II wojnie światowej w kościele zorganizowano obóz dla Niemców i osób pochodzenia niemieckiego. Wnętrza świątyni uległy poważnym zniszczeniom, większość mającego jakąkolwiek wartość wyposażenia została rozgrabiona. Po likwidacji obozu świątynia przeszła w ręce Kościoła rzymskokatolickiego. Świątynia zyskała wezwanie św. Tadeusza i została filią parafii katolickiej pod wezwaniem św. Józefa. Ewangelików wspierał w tym czasie, dojeżdżający z Łodzi ksiądz Karol Kotula. Pierwsze powojenne nabożeństwa na przełomie 1947/48 roku odprawiał przy mauzoleum Schlösserów na cmentarzu ewangelickim. Sytuacja taka miała miejsce do 1951 roku. W 1953 roku udało się odzyskać kościół dla parafii ozorkowskiej, jednak jego stan był opłakany. Tylko dzięki pomocy parafian udało się wykonać część prac remontowych. Kolejne prace konserwacyjne miały miejsce w latach 1987–1994 oraz na początku XXI wieku. W ostatnich latach poddano remontowi wysłużoną dzwonnicę.
Od 17 marca 1994 roku kościół nosi wezwanie Dwunastu Apostołów Jezusa Chrystusa. [2017]
Paweł Andrzej Górny, Robert Sebastian Łuczak, Dzieje Ozorkowa na podstawie historii społeczności ewangelicko-augsburskiej, Łódź 2009
ks. Mariusz Werner, ks. Marcin Undas, Dzieje Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Ozorkowie (dostęp: 29 kwietnia 2015)
Jan Szymczak (red), Przewodnik po Łęczycy i regionie łęczyckim, Łęczyca 2008
Danuta Trzcińska (red), Architektoniczne walory Ozorkowa, Ozorków 2011
Krzysztof Stefański, Ewangelickoaugsburskie budownictwo kościelne w okręgu łódzkim w pierwszej połowie XIX w., [w:] Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 1992 z. 3
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.
