Kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława Kostki

Aleksandrów Łódzki

Aleksandrowski kościół wzniesiono blisko dwieście lat temu przy zachodniej pierzei rynku. Od początku swego istnienia budynek nie uległ żadnym zniszczeniom, rozbudowom ani przebudowom, które wpłynęłyby na jego pierwotny kształt. Po latach zaniedbań, dzisiaj odzyskuje swój dawny blask.

Starania o wzniesienie świątyni rozpoczęto już w 1823 roku. Sama budowa trwała krótko – od położenia kamienia węgielnego (27 kwietnia 1827) do spisania protokołu odbiorczego (3 stycznia 1829) minęło zaledwie dwadzieścia miesięcy. Szybkie ukończenie prac było możliwe dzięki wsparciu właściciela miasta – Rafał Bratoszewski udzielił pożyczki w wysokości 3444 guldenów, przekazał bezpłatnie plac pod budowę oraz cegłę. Uroczystego poświęcenia budynku dokonano w pierwszy dzień świąt Bożego Narodzenia 1828 roku. Oddanie do użytku okazałej, murowanej świątyni było zwieńczeniem procesu reorganizacji parafii ewangelickiej: jej siedzibę przeniesiono wówczas do Aleksandrowa z pobliskiej Brużycy.

 

Architektura

Pierwszy, wykonany wiosną 1826 roku projekt kościoła został odrzucony. Komisja Województwa Mazowieckiego dokonała korekt również na zaakceptowanym wkrótce projekcie sporządzonym przez Bonifacego Witkowskiego. […] front kościoła w proporcji iego szerokości iest za wysoki. Można by drugą kondygnację z Kolumnami Koryntskimi zupełnie skasować, a nad dolnymi Kolumnami Doryckimi tak wysoką zrobić Attykę, żeby dach zakrywała przez co i koszta by się zmniejszyły – napisał na marginesie jednego z pism urzędowych ówczesny budowniczy Wydziału Przemysłu i Kunsztów, Wacław Ritschel. Należy żałować, że nie zachował się ów pierwotny, zapewne bogatszy projekt Witkowskiego.

Kościół zbudowany jest w stylu klasycystycznym na planie prostokąta o wymi­arach 32 × 14 m. Elewację podzielono rzędem pilastrów oraz trzema rzędami półokrągłych i prostokątnych okien. Na fasadzie świątyni znajdują się dwa narożne ryzality mieszczące klatki schodowe prowadzące na dwukondygnacyjne empory. Z zewnątrz ryzality ozdobione są półkolistymi niszami (wewnątrz znajdują się drewniane wazony), oraz zwieńczone czterospadowymi dachami. Na szczytach ryzalitów ustawiono krzyże. Główne, dwuskrzydłowe drzwi usytuowano między dwoma kolum­nami, które wraz z pilastrami podtrzymują belkowanie wykonane w stylu doryckim. Nad wejściem umieszczono płaskorzeźbę przedstawiającą otwartą Biblię i krzyż oraz niewielkie, półokrągłe okno. W górnej kondygnacji, na płaszczyźnie ściany szczytowej zwraca uwagę wysokie okno, zegar oraz dwie płaskorzeźby Nike. Całą budowlę wieńczy schodkowy szczyt zwieńczony krzyżem. Trójspadowy dach przykryto dachówką, a w późniejszych latach blachą.

Wnętrze świątyni, oprócz głównej nawy posi­ada dwie nawy boczne wypełnione dwupiętrowymi, drew­ni­anymi empo­rami, gwaran­tu­ją­cymi miejsca siedzące dla więk­szej ilości wiernych. Empory wsparto na fila­rach zakońc­zonych styl­i­zowanymi kapite­lami w stylu jońskim i romańskim. Sufit jest płaski, nieco wyższy w nawie głównej, gdzie zaw­ies­zono trzy pokaźne żyran­dole oświ­et­la­jące wnętrze koś­cioła. Po obu stronach prezbi­terium zbu­dowano pros­tokątne zakrystie; za ścianą ołtar­zową zmieszc­zono klatki schodowe prowadzące na empory i na ambonę nad ołtarzem. Od strony ulicy Łęczy­ck­iej zna­j­dowały się również wejś­cia boczne, prowadzące wprost na klatki schodowe na empory. Nad wejś­ciem, na wysokości empor wydzielono miejsce na chór i organy, wsparte na ceglanych kolum­nach zakońc­zonych jońskimi głowicami. Organy zaku­pi­one zostały w 1876 roku przez pas­tora Hein­richa Zan­dera i zastąpiły starą fis­har­monię. Niestety, nie przetr­wały do naszych cza­sów. W 1922 zamon­towano w koś­ciele nowe dzwony, a w lat­ach 1926–30 miały miejsce ostat­nie przed wojną prace remon­towe i kon­ser­wa­torskie.

 

Dzieje powojenne

Po 1945 roku budynek został wydzierżaw­iony przez rzym­skoka­tolicką parafię Świętego Rafała Archan­ioła i stał się koś­ciołem fil­ial­nym pod wezwaniem Świętego Stanisława Kostki. Niestety, po blisko 50 lat­ach, na skutek pogarsza­jącego się stanu tech­nicznego, koś­ciół został zamknięty. Opuszc­zony budynek zaczął być szabrowany i dewastowany przez wan­dali. Sytu­acja trwała aż do roku 2004, kiedy to staraniem katolick­iego księdza, Jacka Stasi­aka, rozpoczął się remont koś­cioła. Budynek został odku­pi­ony od gminy ewan­gelick­iej za sym­bol­iczną złotówkę, i przek­sz­tał­cony w dom eku­meniczny, zgod­nie z życze­niem ewan­gelick­iego biskupa Mieczysława Cieślara. Oprócz niedziel­nych mszy świę­tych, w koś­ciele odby­wają się kon­certy, wys­tawy i spotka­nia. W 2020 roku przeprowadzono remont elewacji świątyni, nadając jej pomarańczowo-żółtą barwę. [20142021]

Helena Tukaj, Janusz Wróbel, Aleksandrów Łódzki. Zarys dziejów 1816–1948, Alek­san­drów Łódzki 1992

Krzysztof Ste­fański, Ewan­gelickoaugs­burskie budown­ictwo koś­cielne w okręgu łódzkim w pier­wszej połowie XIX w., [w:] Kwartal­nik Architek­tury i Urban­istyki 1992 z.3

Andrzej Benedykt Kuropatwa, Dzieje koś­cioła ewan­gelick­iego, Alek­san­drów wczo­raj i dziś, 2003

Andrzej Benedykt Kuropatwa, Kole­jna rocznica świą­tyni eku­m­enizmu, Czter­dzieści i cztery, nr 25 (429) 21 grud­nia 2012

Andrzej Benedykt Kuropatwa, Świą­ty­nia eku­m­enizmu – a jed­nak cud się zdarzył, Alter­natywy 44, wrze­sień 2011

Travelers' Map is loading...
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.
Zobacz inne Kościoły
Tagi