Kościół garnizonowy pw. Św. Ducha

Łask

Kościół ewangelicko-augsburski w Łasku

Sylwetka kościoła św. Ducha (2012) i odrestaurowane wnętrza (2018). Tablica na numery pisma (ostatnie zdjęcie) obecnie jest eksponatem w Muzeum Historii Łasku, Plac 11 Listopada 7

Pod koniec XV wieku, w zachodniej części Łasku założono przytułek dla starców i kalek. W 1495 roku, na jednym z szpitalnych placów arcybiskup gnieźnieński Fryderyk Jagiellończyk ufundował niewielką kaplicę. Budynkiem opiekowali się wikariusze z łaskiej kolegiaty. Kaplica była drewniana i szybko uległa zniszczeniom; wiadomo, że datki na jej remont zbierano wśród mieszczan łaskich między innymi w 1642 i 1648 roku. W roku 1665 strawił ją ogień.

Z inicjatywy kanonika łaskiego Macieja Szklarskiego, w miejscu spalonej kaplicy szybko wzniesiono nową świątynię. Obiekt postawiono bez dokumentu erekcyjnego, a datę budowy „1666” wyryto na belce tęczowej (do dziś jest doskonale widoczna). Do obecnych nam czasów, kościół nie uległ niemal żadnym zmianom. Zbudowano go z modrzewiowych bali, nadano konstrukcję zrębową, a wnętrza podzielono na trzy nawy. Pokryty gontem dach ma szeroki okap i zwieńczony jest sygnaturką. Prezbiterium zwrócono ku zachodowi.

Pod koniec XVIII wieku zaprzestano użytkowania kościółka. Pojawiła się wówczas propozycja przekazania go niewielkiej społeczności ewangelickiej zamieszkującej Łask, jednak pomysł natknął się na opór ze strony władz kościelnych. Do sprawy wrócono w 1809 roku, po ustanowieniu w mieście siedziby nowej parafii ewangelicko-augsburskiej. Rozmowy z właścicielem dóbr łaskich, Antonim Wyganowskim, podjął Johann Carl Urlich, pastor nowoutworzonej wspólnoty. Negocjacje zakończyły się 10 sierpnia 1811 roku dekretem, w którym Arcybiskup Gnieźnieński Ignacy Raszyński uprawnił kolejnego właściciela miasta – Piotra Czołchańskiego – do swobodnego dysponowania budynkiem.

 

W rękach ewangelików

Kościół w Łasku - początek XX wieku
Kościół w Łasku na początku XX wieku. Źródło: Fotopolska

Przekazanie świątyni ewangelikom nastąpiło 5 listopada 1811 roku, jak się okazało, na ponad 100 lat. Kościół przeszedł remont w 1859 i 1869 roku. W 1871 roku zainstalowano nowe organy, a w 1895 zbudowano wolnostojącą dzwonnicę i zawieszono w niej dwa dzwony.

Na początku XX wieku świątynia stała się zbyt mała dla rosnącej liczby wiernych. Rozpoczęto zbiórkę pieniędzy na budowę nowego kościoła, jednak plany pokrzyżował wybuch I wojny światowej. Z uwagi na spadek wartości pieniądza, za zebraną kwotę udało się zakupić jedynie plac pod budowę. W trakcie działań wojennych zarekwirowano jeden z dzwonów i przeznaczono na potrzeby armii niemieckiej.

Po wojnie, wnętrza świątyni wzbogaciły się o charakterystyczne zdobienia z morskich muszli i korali. Dziedziczka pobliskiego Karszewa, Zofia Wehr, sprowadziła je z Sopotu i poleciła ozdobić nimi kilka ważniejszych elementów kościoła – między innymi ołtarz, ambonę i chcielnicę. Prace wykonano w 1932 roku i wraz z założeniem instalacji elektrycznej kosztowały 5000 złotych (co stanowiło równowartość półrocznej pensji wiceministra). W 1936 roku kościół ogrodzono metalowym parkanem (w miejsce drewnianego z 1899 roku), odkupując budulec z rozbiórki łaskiej cerkwi prawosławnej.

 

Losy powojenne

8 sierpnia 1946 roku kościółek trafił pod zarząd Polskiego Okręgowego Urzędu Likwidacyjnego, a wkrótce, parafii rzymskokatolickiej. Łascy ewangelicy wnieśli sprawę do sądu. W 1950 roku obie parafie zawarły z sobą ugodę, na mocy której luteranie zyskali prawo do korzystania z kościoła w każdą ostatnią niedzielę miesiąca. Po odzyskaniu kamienicy przy Placu 11 Listopada 35 i urządzeniu w niej kaplicy, parafia ewangelicka zaprzestała korzystania z kościoła. Od lat 70-tych, przez prawie 30 lat budynek stał nieużytkowany, a jego stan techniczny uległ znaczącemu pogorszeniu. Zniszczenie konstrukcji kościoła oszacowano na 75%.

Wyposażenie kościoła św. Ducha w 1986 roku, w obiektywie Janusza Marszałkowskiego. Wśród nich, rozebrana w czasie remontu ambona i organy. Źródło: Cyfrowa Ziemia Sieradzka

Ratunek przyszedł ze strony miłośników zabytków, którzy zawiązali Społeczny Komitet Odnowy Kościółka pw. Świętego Ducha (jego prezesem został Krzysztof Niewiadomski, a później Józef Kulbat). Remont przeprowadzono w latach 1990–1995, pod ścisłym nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z Sieradza. Inicjatywie sprzyjało też formalne przejęcie świątyni przez kościół rzymskokatolicki w 1989 roku.

17 września 1993 roku biskup polowy Sławoj Leszek Głódź erygował w Łasku parafię garnizonową pw. Św. Rafała Archanioła. Kościółek św. Ducha stał się się świątynią nowopowstałej parafii i tę funkcję pełni do dziś. [2019]

Andrzej Gramsz, Łask. Zabytkowe kościoły, Łódź 2010

Józef Krasoń, Z dziejów Łasku, Łódź 1965

Ryszard Poradowski, Łask. Trzy kolory, Łódź 2009

Tomasz Dronka, Parafia ewangelicko-augsburska w Łasku [w:] Na sieradzkich szlakach, nr 2/1997

Wystawa w Muzeum Historii Łasku: 350 lat kościoła św. Ducha (2016)

Travelers' Map is loading...
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.
Zobacz inne Kościoły
Tagi