Gottlieb Krusche

Nazywany był „ojcem miasta”. Od początku wybijał się ponad innych tkaczy; założył własną manufakturę, prowadził skład przędzy, handlował solą. Stworzony przez niego zakład dał początek największej fabryce w Pabianicach.

Gottlieb Krusche urodził się 1 maja 1769 roku w Reichenau w Saksonii. Był synem tkacza Georga Krusche i Marty Elżbiety Rolle. Po ukończeniu szkoły, poszedł w ślady ojca i odbył praktykę w jego przedsiębiorstwie. W 1790 roku wziął ślub z Anną Rozyną Rolle, z którą miał czterech synów i dwie córki.

Kryzys ekonomiczny zmusił Krusche’go do emigracji. W latach 20-tych XIX wieku wraz z dwoma młodszymi braćmi – Johannem Gottfriedem i Gottlobem – opuścił rodzinne Reichenau i przeniósł się na wschód Europy. Bracia osiedlili się na Węgrzech i Bałkanach, a Gottlieb w Królestwie Polskim. Zanim przybył do Pabianic, trafił najpierw do Turku; próbował zamieszkać też w Łodzi. Ponoć do osiedlenia się nad Dobrzynką namówił go Rajmund Rembieliński. Prezes województwa kaliskiego Józef Radoszewski świadomy był wysokich kwalifikacji Saksończyka. 7 września 1825 napisał: zaleca Burmistrzowi Miasta Pabianic, ażeby oddawcom, Grunwaldowi i Krusche fabrykantom ciągnionej Bielizny, którzy mają zamiar osiąść w Pabianicach, ile możności iaknaylepsze urządził pomieszczenie a nawet upoważnia Go do oddania Im Pokoij z Zamku.

Obu wspomnianych fabrykantów ulokowano w pabianickim dworze. Od samego początku Krusche miał przewagę nad innymi tkaczami. Przywiózł z sobą sześć ręcznych warsztatów, posiadał też pieniądze uzyskane ze sprzedaży domu, tkalni i ogrodu w Reichenau. Początkowo manufaktura opierała się na sile Gottlieba i jego trzech dorosłych synów: Johann Gottfrieda (25 lat), Gottlieba Johanna (20) i Beniamina (18). Najmłodszy, Friedrich August miał wówczas 14 lat.

Oprócz prowadzenia manufaktury, Krusche zajmował się też sprowadzaniem przędzy. W roku w którym przybył do Pabianic (1825) został przedstawicielem handlowym pabianickiej filii kaliskiego składu tego surowca. Mając dostęp do przędzy, szybko uzależnił od siebie drobnych tkaczy, i stał się nakładcą. Wiadomo, że Krusche zajmował się też handlem solą.

Zgodnie z zapisami kontraktu podpisanego z władzami, fabrykant otrzymał trzy place w wieczystą dzierżawę, 300 pni drzewa oraz pożyczkę w wysokości 500 rubli na budowę domu. Dostał też 3 duże ogrody i znaczne ulgi w cłach na towary. Już w 1826 roku na pierwszym z placów, przy Zamkowej 9, zbudował dom i pod koniec lat 20-tych przeniósł się tam wraz z rodziną i warsztatami. W 1833 roku otrzymał pożyczkę i plac w wieczystą dzierżawę przy dzisiejszej Zamkowej 21 i 23. W 1836 roku wzniósł tam dwa domy dla swoich synów – Beniamina i Friedricha Augusta.

W 1826 roku uruchomił nad Dobrzynką pierwszą w Pabianicach ręczną tkalnię wyrobów bawełnianych z 9 warsztatami. Komisja Województwa Kaliskiego przyznała mu 23 080 złp na założenie przedsiębiorstwa i kupno warsztatów. Od Banku Polskiego otrzymał 5000 złp na zakup przędzy, a w roku 1833 dalsze 6 000 złp na rozbudowę fabryki. W 1839 roku założył farbiarnię, w 1845 roku blich. Na początku lat 30-tych Krusche miał w swojej manufakturze 18 krosien; równocześnie prowadził nakład. Już wtedy jego przedsiębiorstwo było największe w mieście. Od połowy lat 30-tych coraz większą rolę w firmie zaczął odgrywać jego syn, Beniamin.

Krusche był jednym z organizatorów pabianickiego cechu majstrów tkackich. W latach 1826–31 pełnił w nim funkcję podstarszego. Również w kronikach parafii ewangelickiej został zapamiętany jako hojny darczyńca; w latach 40-tych ufundował część wyposażenia kościoła.

Zmarł 26 sierpnia 1851 roku, pochowany został na cmentarzu ewangelickim w Pabianicach. [2018]