Rafał Bratoszewski

Aleksandrów okazał się dziełem jego życia. U podstaw sukcesów miasteczka leżał organizatorski talent właściciela, dobre relacje z władzą i umiejętność współpracy z przybyłymi do jego dóbr osadnikami.

Nie znamy dokład­nej daty urodzenia Rafała Bratoszewskiego – w przy­bliże­niu możemy ustalić ją na lata 60–70 XVIII wieku na pod­stawie infor­ma­cji o kari­erze urzęd­niczej jego ojca. Ojciec, Andrzej Bratoszewski herbu Sulima był sędzią ziem­skim i właś­ci­cielem wsi Dobrzelin koło Żych­lina (obec­nie powiat kut­nowski). Rafał był jed­nym z czwórki jego dzieci; oprócz dwóch córek miał jeszcze drugiego syna, Emeryka, który pełnił funkcję jed­nego z szam­be­lanów na dworze ostat­niego króla Pol­ski.

Zanim Rafał Bratoszewski zasłynął jako założy­ciel osady fab­rycznej Alek­san­drów, spra­wował funkcję sędziego pokoju w powiecie orłowskim. W roku 1798 nabył dobra ziem­skie w Brużycy Wielkiej. Poprzedni właś­ci­ciel tych ziem, Walenty Cho­brzyński, chcąc zmod­ern­i­zować swoje włości, w 1782 roku oddał kilka dzi­ałek w dziedz­iczne użytkowanie trzem przy­byszom z Niemiec. Bratoszewski również wspierał napływ niemieckich kolonistów. Poma­gał w bu­dowie szkoły, domu mod­l­itwy oraz koś­cioła ewan­gelick­iego w Rudzie Bugaj. W 1801 roku sprowadził do Brużycy pier­wszego stałego pas­tora, Friedricha Georga Tuve.

Około 1816 roku Bratoszewski założył na najbardziej nieu­rodza­jnej części swoich dóbr osadę fab­ryczną, nastaw­ioną na pro­dukcję tkanin weł­ni­anych. Równocześnie rozpoczął budowę koś­cioła katolick­iego oraz pier­wszych domów dla tkaczy. Swój wkład finan­sowy miał także w budowie budynków użyteczności pub­licznej – ratusza i jatek miejs­kich. Dzięki anon­som w prasie niemieck­iej, w nowej osadzie zaczęli pojaw­iać się pier­wsi osad­nicy, przede wszys­tkim wyk­wal­i­fikowani tkacze, a wkrótce, również polscy i żydowscy rzemieśl­nicy i kupcy.

Nowe miasteczko zyskało nazwę Alek­san­drów (na cześć panu­jącego wów­czas cara – Alek­san­dra I), a późniejsi wiz­y­ta­torzy (przede wszystkim Rajmund Rembieliński) wskazy­wali je jako wzór dla innych tego typu osad – szczegól­nie Zgierza i Łodzi. Na fali sukcesów, w 1822 roku Alek­san­drów uzyskał prawa miejskie.

Rafał Bratoszewski zmarł dwa lata później, 6 grud­nia 1824 roku. Nie doczekał się efek­tów wspier­anej przez siebie budowy murowanego koś­cioła ewan­gelick­iego przy zachod­niej pierzei rynku. Wśród społeczności luter­ańskiej, pamięć o założy­cielu miasta była żywa jeszcze w sto lat po założe­niu parafii brużycko-aleksandrowskiej. Określano go jako męża wysoko uksz­tał­conego, prze­jętego zasadami najsz­er­szej tol­er­ancji, pro­tek­tora i dobrodzieja, którey wejrzał w duchowe i duchowne potrzeby kolonistów i któremu parafia brużycko-slaksandrowska ogrom­nie wiele zawdz­ięcza. Jeszcze w okresie międzywojennym w kościele ewangelickim wisiał portret aleksandrowskiego dziedzica.

Ciało Bratoszewskiego pochowano w podziemi­ach pod posadzką katolick­iego koś­cioła pw Św. Rafała w Alek­sandrowie. [2014]