Radomsko

W 1842 roku władze Radomska wystąpiły z propozycją przeniesienia do miasta siedziby ewangelickiej parafii filialnej, zlokalizowanej we wsi Feliksów. Burmistrz obiecał udostępnić ewangelikom salę modlitw i opłacić czynsz, a później przekazać im nieużytkowany kościół szpitalny lub podarować grunt pod nową świątynię. Warunkiem darowizny miał być odpowiednio liczny napływ imigrantów do miasta.

Protestanci skorzystali z propozycji i już w 1843 roku ustanowili Radomsko nową siedzibą filiału. Jak się okazało, nie na długo. Ponieważ napływ osadników był znikomy, władze miasta nie przekazały ewangelikom kościoła, nie opłacały również czynszu za wynajem sali modlitw. Kiedy w 1848 roku, w pobliskiej Dziepółci, miejscowi ewangelicy otrzymali „na wieczne czasy” 7,5 morgi ziemi, podjęto decyzję o relokacji siedziby filiału. Temat kościoła w Radomsku ucichł na blisko 50 lat.

Pod koniec XIX wieku ewangelicy z Radomska (wówczas Noworadomska) podjęli starania o budowę świątyni w swoim mieście. Wynajmowana sala modlitw nie była w stanie pomieścić powiększającej się liczby wiernych. W tym samym czasie o nowy kościół starano się również w Dziepółci. Rywalizacja między oboma ośrodkami – z jednej strony tradycyjnej siedziby filiału, z drugiej – szybko rozwijającego się, dobrze skomunikowanego miasta, nabrała tempa.

W 1899 roku władze Radomska przekazały ewangelikom grunt pod budowę świątyni o wartości 5 tysięcy rubli. 15 sierpnia 1901 roku Konsystorz Warszawski udzielił zgody na budowę, jednocześnie wyrażając sprzeciw wobec pomysłu postawienia drugiego kościoła w Dziepółci (obie miejscowości dzieli zaledwie 6 kilometrów). Jednak rozpoczęcie prac opóźnił wybuch wojny rosyjsko-japońskiej w 1905 roku i związany z tym kryzys ekonomiczny. Budowę rozpoczęto dopiero 5 lat później, wyceniając nowy kościół na 14 tysięcy rubli.

Kościół ewangelicko-augsburski w Radomsku na starej pocztówce. Źródło: radomsk.pl

Ulica Reymonta (na ostatnim planie kościół ewangelicko-augsburski). Źródło: radomsk.pl

Kościół ewangelicko-augsburski w Radomsku. Źródło: radomsko.de

Z uwagi na brak wystarczających środków finansowych, rozpoczęte w 1910 roku prace sfinalizowano dopiero w 1925 roku. Paradoksalnie, w międzyczasie Konsystorz Warszawski wyraził zgodę na wzniesienie kościoła również w Dziepółci i tamtejszą świątynię ukończono znacznie szybciej, bo już w roku 1915. Należy wspomnieć że w okresie międzywojennym społeczność ewangelicka w Radomsku nie przekraczała 300 osób. Byli jednak wśród nich ludzie bardzo zamożni, bez wsparcia których budowla prawdopodobnie by nie powstała. Szczególną ofiarnością wykazał się Pius Wünsche, właściciel pobliskiej kolonii Młodzowy. Hermann Witte, udziałowiec spółki Zakładów Przemysłowych Drzewnych „Ksawerów” sfinansował budowę domu parafialnego i ogrodzenia kościoła. Właściciel młyna Eugen Kriesel przekazał całe drewno na budowę oraz zapłacił za jego obróbkę. Ziemianin z Nieznanic Aureliusz Wünsche sfinansował kamienną posadzkę, właściciel drogerii Reinhold Świtalski – instalację elektryczną, a Rudolf Kalickie – dzwon. Kamienny ołtarz podarowała parafia z Częstochowy.

Kościół w Radomsku stanął przy ówczesnej ulicy Kaliskiej (dziś Reymonta 43). Uroczystej konsekracji dokonano 25 czerwca 1925 r. Oprócz pastora Leopolda Wojaka z Częstochowy w inauguracyjnym nabożeństwie uczestniczyli proboszczowie Henryk Otto z Piotrkowa i Henryk Wendt z Wielunia. Na uroczystości obecne były też grupy muzyczne z okolicznych miejscowości, między innymi piotrkowski chór kościelny.

Świątynię wzniesiono na planie prostokąta z nieotynkowanej cegły, w modnym wówczas stylu neogotyckim. Bogato zdobiona ściana frontowa oparta była o cztery przypory i zwieńczona smukłą, czworoboczną wieżą. Portal nad drzwiami zwieńczono niewielką wimpergą. Ściany boczne były pięcioosiowe, oparte o sześć przypór (jedna podwójna), każda zakończona ostrym pinaklem. Dwuspadowy dach pokryto dachówką. Wnętrze było prawdopodobnie podzielone na trzy nawy; nad nawami bocznymi umieszczono jednopoziomowe empory.

Wnętrze kościoła ewangelicko-augsburskiego w Radomsku (uroczystość konfirmacji). Źródło: Richard Horn, Die Chronik vom Werden und Vergehen einer deutschen evang.-luth. Kirchengemeinde in Polen (Radomsko-Dziepółć), Marienheide 1988

Obiekt jako miejsce kultu służył relatywnie krótko. Ostatnie nabożeństwo odprawił pastor Richard Horn w połowie stycznia 1945 roku. Wkrótce w murach kościelnych zorganizowano obóz pracy dla pozostałych w Radomsku Niemców. Świątynia została zdewastowana i zniszczona; przez kolejnych kilkanaście lat obiekt stał nieużytkowany. Decyzję o jego rozbiórce władze miasta podjęły w 1960 roku, a już w roku następnym plan wprowadzono w życie. Obecnie, w miejscu po świątyni stoi pawilon handlowo-usługowy.