Nieczynny cmentarz ewangelicko-augsburski
Brzeziny
Pierwszy cmentarz dla brzezińskich ewangelików został wytyczony wiosną 1816 roku przy istniejącym cmentarzu katolickim. Ziemię o powierzchni 26 prętów kwadratowych (485 m2) podarowała „na wieczne czasy” właścicielka Brzezin, Izabela Lasocka. Cmentarz dość szybko okazał się zbyt mały. W 1827 roku gmina ewangelicka zakupiła nowy, dziesięciokrotnie większy teren (261 prętów kwadratowych) pod nową nekropolię, na obrzeżach Lasocina, tuż przy szosie biegnącej do Łowicza. Starego cmentarza używano jeszcze do 1852 roku. Wówczas przekazano go bezpłatnie parafii katolickiej, potrzebującej miejsca pod nowe pochówki. Warunkiem jakim opatrzono darowiznę, było pozostawienie zachowanych nagrobków i nie chowanie samobójców.
Nowy cmentarz w 1864 roku ogrodzono parkanem, a w 1867 rozszerzono według planu geometry Konstantego Mrożka. Poszerzenia dokonano dzięki darowiźnie trzech parafian: Martina Klausa, Ludwiga Byczkowskiego i Augusta Schwanke. W 1870 roku teren cmentarza ogrodzono murem z cegły, postawionym na podmurówce z kamienia polnego. Kolejnymi znanymi inwestycjami było wybudowanie studni (1910) i posadzenie około 100 drzew (1933).
Cmentarz ewangelicko-augsburski w Brzezinach (lata 1982–83). Fotografia pochodzi z profilu facebookowego Brzeziny Dawniej i Dziś
Jeszcze kilka lat temu cmentarz był w opłakanym stanie. Zakrzaczenie obiektu było tak duże, że swobodne poruszanie się, czy choćby próba określenia ilości zachowanych na nim nagrobków była niezwykle trudna. W październiku 2017 roku opuszczoną nekropolią zainteresował się młody mieszkaniec Brzezin, Kacper Buldecki. Poprowadzona przez niego akcja porządkowa tchnęła w to miejsce nowe życie, pozwoliła odkryć część zapomnianej historii miasta i ujawniła niezwykłe bogactwo form wzniesionych tu pomników. Poza skromnymi, najbardziej typowymi nagrobkami, odkryto co najmniej kilka grobowców o indywidualnej formie i bogatej ornamentyce. Najstarszy zachowany nagrobek datowany jest na 1863 rok (wskazuje grób Karla Futerleiba, powieszonego w czasie powstania styczniowego). Relację z postępów prac renowacyjnych można śledzić na dedykowanym profilu facebookowym Cmentarz Ewangelicki w Brzezinach.
Na cmentarzu zachował się niemal w całości, otynkowany parkan oraz żelaza brama. Ogromne wyrwy i ubytki w murze są pamiątką po krwawych walkach o wyzwolenie Brzezin. Największa z wyrw miała powstać po przejeździe przez cmentarz radzieckiego czołgu.
Oprócz mogił cywilnych, na cmentarzu znajduje się kwatera żołnierzy niemieckich poległych w listopadzie 1914 roku. [2020]
Kazimierz Badziak, Brzeziny. Dzieje miasta do 1995 roku, Łódź-Brzeziny 1997
Eduard Kneifel, Harry Richter, Ewangelicki-luterańska parafia Brzeziny koło Łodzi 1829–1945, Łódź 2010
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.