Zgierz

Pier­wszy cmen­tarz ewan­gelicki na tere­nie Zgierza pow­stał pod koniec XVIII wieku w rejonie dzisiejszych ulic Łęczy­ck­iej i Gołę­biej. Założony został przez sprowad­zonych w te oko­lice osad­ników olęder­s­kich. Obiekt zaz­nac­zony jest na planie miasta z 1821 i 1823 roku (infor­ma­cja o pier­wszym pochówku pochodzi z 1794 roku). Po założe­niu Nowego Miasta w lat­ach 20 XIX wieku i wyty­cze­niu nowego cmen­tarza przy wschod­niej części ulicy Zakręt (dzisiejsza Dubois) w lat­ach 1822–23, stary cmen­tarzyk olęder­ski zlik­wid­owano.

Pier­wot­nie zgier­ski cmen­tarz ewan­gelicki był znacznie mniejszy (zaczy­nał się w miejscu, w którym dzisiaj stoi wysoki krzyż cmen­tarny), a wejś­cie zna­j­dowało się od ulicy Dubois. W tej części zachował się też najs­tarszy nagrobek (z 1840 roku). Pow­ięk­szeń dokony­wano w lat­ach 1853 oraz 1870. W 1876 roku Wil­helm Fry­deryk Zachert podarował parafii teren przy cmen­tarzu z przez­nacze­niem na kaplicę (z salą przed­pogrze­bową i mieszkaniem dla grabarza) i ogro­dem dla grabarza. Budynek pow­stał dopiero w 1900 roku. W 1885 roku postaw­iono, sto­jącą do dziś, murowaną bramę prowadzącą na cmen­tarz od ulicy Spacerowej. W następ­nym roku teren ogrod­zono murowanym parkanem (zastępu­jąc stary, wznie­siony jeszcze w lat­ach 40-tych). Warto wspom­nieć, że ulica Spacerowa nazy­wała się niegdyś ulicą Cmen­tarną, a zmi­any nazwy doko­nano w lat­ach powo­jen­nych.

Cmen­tarz zaj­muje powierzch­nię 2 hek­tarów i mieści około 4000 miejsc grze­bal­nych. Zna­jdziemy na nim imponu­jące pom­niki członków wszys­t­kich najważniejszych zgier­s­kich rodzin fab­rykanc­kich: Borst, Zachert, Gutsche, Hoff­man, Schmechel, Ernst, Bred­schnei­der, Ber­necker, Bycht, Jungt, John, Torno i Krusche. Duże wrażenie robią kaplice rodzin Prokov i Fiesenich. Nie mniej intere­su­jące są nagrobki pochowanych na cmen­tarzu zgier­s­kich pas­torów: Bando, Bursche i Seriniego oraz Alek­san­dra Falz­manna, któremu w lat­ach powo­jen­nych wys­taw­iono sym­bol­iczny pom­nik. Na cmen­tarzu zna­j­duje się również kwa­t­era 15 żołnierzy niemiec­kich poległych w cza­sie I wojny świa­towej.

Po 1945 roku parafia ewan­gelicka straciła więk­szość wiernych. Już na przełomie lat 50 i 60-tych rozpoczęły się kradzieże i dewastacje nagrobków. Równocześnie na katolickim cmen­tarzu przy ulicy Pio­tra Skargi zaczy­nało brakować miejsc grze­bal­nych. W lutym 1974 roku pod­pisano umowę, która zezwalała na przeprowadzanie pochówków katolic­kich na cmen­tarzu ewan­gelickim. Już w lipcu tego roku przy Spacerowej odbył się pier­wszy katolicki pogrzeb.

Kaplica cmentarna

Kaplicę cmen­tarną wznie­siono w 1900 roku, dzięki wspar­ciu rodziny Zachertów i Mey­er­hof­fów. Jest to niewielki drew­ni­any budynek postaw­iony na planie pros­tokąta, z dwus­pad­owym dachem. Po II wojnie świa­towej, w warunk­ach braku świą­tyni ewan­gelick­iej w mieś­cie, w kapl­icy zaczęto odpraw­iać nabożeństwa. Budynek nie był w stanie pomieś­cić wszys­t­kich uczest­ników mszy (parafia liczyła wów­czas około 2 tysięcy wiernych) – w trak­cie nabożeństwa otwier­ano okna aby osoby sto­jące na zewnątrz mogły słyszeć głos księdza. W lat­ach 60-tych stan tech­niczny kapl­icy był bardzo zły. Dzięki szczęśli­wemu splo­towi wydarzeń wkrótce wznie­siono nowy koś­ciół przy ulicy Spacerowej, a kapl­icy przy­wró­cono dawne funkcje. [2016]