tu jesteś:  Osadnicy Miejsca Cmentarze

Cmentarz parafii ewangelicko-augsburskiej w Ozorkowie

Ozorków

Już pier­wsza umowa spisana w 1807 roku między Igna­cym Starzyńskim a przy­byłymi do Ozorkowa osad­nikami zobow­iązy­wała dziedz­ica do bezpłat­nego nada­nia terenu pod cmen­tarz. Praw­dopodob­nie wyty­c­zony został w tym samym roku. Powierzch­nia cmen­tarza wynosi dziś nieco ponad 2,2 hek­tara i ma ksz­tałt niereg­u­larnego wielokąta. Dzięki wspar­ciu Wil­helma Wern­era, już w pier­wszej połowie XIX wieku nekropolię ogrod­zono drew­ni­anym płotem, w późniejszych lat­ach zamienionym na ceglany, ist­niejący do dzisiaj, mur.

Obecna brama, usy­tuowana od strony ulicy Cmen­tarnej, wznie­siona została w lat­ach 90-tych XIX wieku. Do lat 70-tych brama zna­j­dowała się na rogu ulic Dol­nej i Sienkiewicza i była wspólna dla cmen­tarza ewan­gelick­iego i rzym­skoka­tolick­iego. O jej dawnej obec­ności jeszcze dziś możemy się przekonać obser­wu­jąc kierunek roz­chodzenia się ale­jek cmen­tarnych. Także stara stud­nia, czynna między 1807 a 1939 rok­iem usy­tuowana jest w sąsiedztwie dawnej bramy.

W 1891 roku wybu­dowano na cmen­tarzu dom dla grabarza wraz z kaplicą przed­pogrze­bową oraz zabu­dowa­nia gospo­dar­cze. Jego funda­torami było małżeństwo Schlösserów – Hen­ryk i Matylda. Budynek zamieszki­wany jest przez gospo­darza cmen­tarza. Fron­tem zwró­cony jest w stronę ulic Cmen­tarnej. Na cztery nierówne sek­tory cmen­tarz dzielą dwie główne ale­jki; w miejscu ich skrzyżowa­nia zna­j­dują się dwa krzyże – met­alowy i drew­ni­any.

Współcześnie na cmen­tarzu zachowało się około 150 nagrobków, z czego 18 wpisanych zostało do rejestru zabytków. Najs­tarszy z nich (jaw­iący się już tylko jako kupka gruzu) pochodzi z 1834 roku i należy do suki­en­nika Carla Friedricha Döringa. Licznie wys­tępują nagrobki z XIX wieku w formie grobow­ców i sarkofagów, bogato zdo­bione met­alowe ogrodzenia, stelle, krzyże, płyty i fig­ury aniołów. Najbardziej okaza­łymi obiek­tami na ozorkowskiej nekropolii jest mau­zoleum rodzinne Schlösserów oraz grobowiec Wern­erów. Mniej okazałe, choć również imponu­jące w formie są kwa­tery członków rodziny Scheiblerów, Weg­n­erów, Jan­naszów, Weilów czy Brause.

 

Plac grobowy i mau­zoleum rodziny Schlösserów

Ostatnie zdjęcie: Nagrobki Hen­ri­etty Wil­helminy i Friedricha Math­i­asa Schlösserów na fotografii z 1992 roku. Dziś nie ma już figur czterech mod­lą­cych się aniołów na narożach sarkofagu i tabl­icy z nazwiskiem zmarłej, ani krzyża wieńczącego cip­pus (fot. Włodz­imierz Małek, źródło: Stanisław Frątczak, Nina Pogorzel­ska, Ozorków – folder wydany przez Urząd Miasta Ozorkowa).

Plac grobowy rodziny Schlösserów zna­j­duje się w południowo-wschodniej części cmen­tarza i otoc­zony jest żeli­wną balustradą. Domin­u­ją­cym obiek­tem na placu jest mau­zoleum, wznie­sione w lat­ach 80-tych XIX wieku przez Matyldę Schlösser. Nie wiadomo kto był pro­jek­tan­tem tej klasy­cysty­cznej budowli. Początkowo grobowiec miał kryć prochy tylko braci Hen­ryka i Karola (synów pro­to­plasty rodu – Friedricha Math­i­asa). Z cza­sem zde­cy­dowano, że będą w niej chowani również inni członkowie rodziny (w sumie spoczynek znalazło tu 7 osób).

Mau­zoleum zbu­dowane zostało na planie pros­tokąta, z przyle­ga­jącą od zachod­niej strony niższą przy­budówką (kryje w sobie zejś­cie do trzech podziem­nych pomieszczeń z trum­nami i urną). Budynek jest murowany, licow­any piaskow­cem; od frontu wejś­cie ozd­abi­ają dwie kari­atydy styl­i­zowane na egip­skie bóstwa, wspier­a­jące daszek z tym­pa­nonem i akro­te­ri­on­ami. Wejś­cie wypeł­ni­ają dwuskrzy­dłowe, żelazne drzwi bogato zdo­bione kwia­towymi i geom­e­trycznymi moty­wami. Zna­j­du­jący się w środku ołtarz podzielony jest na trzy części: na środ­kowej, półkoliś­cie zwieńc­zonej części umieszc­zono krzyż z fig­urą Chrys­tusa, zaś na dwóch bocznych, tablice epitafi­jne pochowanych w mau­zoleum braci i ich żon. Ołtarz wzbo­ga­cono m.in. moty­wami roślin­nymi, wień­cami z dębowych liści oraz uskrzyd­lonymi główkami aniołków. Dach ma postać płask­iej kop­uły z piaskowca imi­tu­jącej rybią łuskę. Kaplicę otacza wydatny gzyms ozdo­biony trygli­fami i metopami mają­cymi formę wieńców lau­rowych. Na bocznej elewacji zna­j­duje się wnęka z płasko­rzeźbą przed­staw­ia­jącą klęczące anioły podtrzy­mu­jące tablicę z inskrypcją: „D. O. M. HEIN­RICH UND CARL SCHLÖSSER.”

Ostatni pochówek w mau­zoleum – Zofii Marii Schlösser z domu Żakiewicz, miał miejsce w 2007 roku. Warto dodać, że w pier­wszych lat­ach po II wojnie świa­towej ksiądz Karol Kotula odpraw­iał w tej kapl­icy nabożeństwa dla niewielkiej grupy pozostałych w Ozorkowie ewan­ge­lików.

W sąsiedztwie mau­zoleum, zna­j­duje się kilka innych, ory­gi­nal­nych i okaza­łych nagrobków. Najs­tarszym z nich jest wysoki, żeli­wny cip­pus Friedricha Schlössera z 1848 roku, zwieńc­zony akro­te­ri­on­ami i kop­ułką. Na jed­nym z jego boków zna­j­duje się napisane w języku niemieckim epitafium głoszące: Dobre czyny odpłacą Ci w mil­cze­niu, którzy w wier­ności przy Tobie trwali. Choć cię ciemny grób zasłonił, z wdz­ięcznoś­cią Twe imię będzie cią­gle wymawiane.Tarczą ochronną byłeś dla nas na każdej ścieżce życia. Pobożnie niosłeś w sercu Twe szczęś­cie, aż cicho Anioł Śmierci ku Tobie się zbliżył i zamknął się Twój łagodny ojcowski wzrok. Obok zna­j­duje się gran­i­towy sarkofag jego żony, Hen­ri­etty Wil­helminy z Wern­erów, nakryty dwus­pad­owym blatem z akro­te­ri­on­ami. Szczególną uwagę zwraca, zna­j­du­jące się na jego krót­szym boku, żałobne tondo z real­isty­cznym przed­staw­ie­niem pro­filu zmarłej ubranej w modny w jej cza­sach czepiec z fal­bankami. Na narożach sarkofagu pier­wot­nie zna­j­dowały się fig­ury mod­lą­cych się aniołów.

Za żeli­wnym cip­pusem zna­j­duje się wyko­nany z jas­nego gran­itu pos­tu­ment zwieńc­zony fig­urą klęczącego aniołka, trzy­ma­jącego krzyż. To grób dzieci Fry­deryki Wil­helminy i Hen­ryka Schlaegerów: Juliana i Heleny Marii. Intere­su­jący w formie jest również nagrobek Leopolda i Pauliny (z domu Schlösser) Wern­erów na którego blacie zna­j­duje się masy­wny krzyż wsparty na kamie­niu. Obok zna­jdziemy również nagrobek ich syna – Stanisława Wern­era, mającego formę niskiego, gran­i­towego cip­pusa, niestety pozbaw­ionego ornametów (widoczne są dzi­urki po oder­wanych ele­men­tach).

W narożniku placu grobowego Schlösserów mieści się okazały grobowiec z białego mar­muru, kryjącego prochy Karola i Emilii Wern­erów. Blaty nagrobków, udeko­rowane moty­wami liści pal­mowych leżą płasko u pod­stawy pos­tu­mentu zwieńc­zonego krzyżem i ustaw­ionymi przy nim dwiema pio­nowymi pły­tami z tabli­cami inskryp­cyjnymi. Płyty te zamknięte są prostopa­dle bieg­ną­cymi do nich spły­wami. Po lewej stronie grobowca stoi pom­nik ich 12-letniego syna, w formie ściętej kolumny (sym­bol­izu­jącej prz­er­wane życie).

 

Grobowiec rodziny Wernerów

Drugą po mau­zoleum Schlösserów budowlą nagrobną o szczegól­nej wartości jest grobowiec rodziny Wern­erów. Ufun­dowała go praw­dopodob­nie w lat­ach 40-tych XIX wieku Matylda Werner dla męża – Chris­tiana Wil­helma. Zbu­dowany z czer­wonego piaskowca, mon­u­men­talny grobowiec składa się z niskiej, dwus­pad­owej nad­bu­dowy kryjącej piwnicę oraz wysok­iej pio­nowej ściany, zakońc­zonej na narożach ster­czy­nami, a w cen­tral­nej części, ośmioś­ci­en­nym pos­tu­mentem zwieńc­zonym ozdob­nym krzyżem. Front budowli zwró­cony jest w stronę dawnej bramy wejś­ciowej ulokowanej w zachod­niej ścianie cmen­tarza. Na fron­towej ścianie zna­j­dują się inskrypcje zaw­ier­a­jące nazwiska oraz daty życia i śmierci dwudzi­estu jeden pochowanych osób, praw­dopodob­nie nie tylko z rodziny Wern­erów. Charak­terysty­cznym ele­mentem są umieszc­zone nad inskrypc­jami greckie litery Α i Ω, sym­bol­izu­jące początek i koniec ziem­skiego bytu. U pod­stawy grobowca zna­j­duje się wejś­cie do kapl­icy grobowej, przykryte bogato zdo­bioną żeli­wną płytą (zabez­piec­zoną met­alowymi obe­j­mami). Plac grobowy otoc­zony jest kami­enną ramą, będącą niegdyś pod­stawą dla met­alowej balustrady (niestety skradzionej). Ostat­niego pochówku doko­nano w 1916 roku.

Paweł Andrzej Górny, Cmen­tarz ewangelicko-augsburski w Ozorkowie, Ozorków 2010

ks. Mar­iusz Werner, ks. Marcin Undas, Dzieje Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Ozorkowie (dostęp: 29 kwiet­nia 2015)

Gale­ria zdjęć Pana Bogusława Bielińskiego https://picasaweb.google.com/112514471247188049673 (dostęp: 20 luty 2016)

Travelers' Map is loading...
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.
Zobacz inne Cmentarze
Tagi